- کی با روزنامه... صحبت می کند؟
- من! دو تا از دوستانم آنجا هستند.

***

یکی از اولین جلسات گروه رسانه کمپین است؛ مسئول بخش های مختلف وب سایت مشخص شده اند و قرار شده است هر دو روز یک بار وب سایت به روز شود. یک نفر می پرسد روزنامه ها چطور؟ همه به همنگاهی می اندازیم که مگر اصلا چقدر مجال مانور و انعکاس در روزنامه ها وجود دارد؟ اما قرار نیست از همین ابتدا آیه یاس بخوانیم. پس تقسیم می کنیم، من روزنامه آینده نو دوستانم هستند... دبیر سرویس اجتماعی فلان روزنامه دوست من است و با او صحبت خواهم کرد... تو کسی را در کارگزارن آشنا داری؟...بحث مطالبات حقوقی زنان چقدر جای مانور در صفحه زنان روزنامه شما دارد؟...من هم با فلان مجله صحبت می کنم.

و این آغاز پوشش رسانه ای کمپین « یک میلیون امضا برای تغییر قوانین تبعیض آمیز» بود که پنج ماه پیش کلید خورد، اولین حرکت گسترده و سیال جمعی که سعی دارد بحث مطالبات حقوقی زنان را وارد لایه های گوناگون اجتماعی سازد و زنان را از طبقات و گروه های مختلف اجتماعی با خود درگیر سازد. حرف تازه ای نیست که دنیا، دنیای ارتباطات است و عصر رسانه ها، تکرار مکررات است که پوشش رسانه ای چه نقش تاثیرگذار و مهمی در مطرح کردن، گسترش و موفقیت هر پدیده بازی می کنند. هیچ یک از این ها صحبت تازه ای نیست، ماجراهای آن روی دیگر سکه نیز اما هست. فضای بسته و محدود اطلاع رسانی و دسترسی به اطلاعات در ایران هم بحث تازه ای نیست، به همان روشنی تاثیر و نقش مهم رسانه ها در عصر ارتباطات.

***

« همان ذهنیتی که واژه زنان را در اینترنت فیلتر می کند، همان ذهنیت می تواند مطبوعات را هم تحت فشار قرار دهد.» داوود پنهانی، روزنامه نگار حوزه اجتماعی می گوید حوزه مسائل زنان همیشه پای ثابت شکایت های مدعی العموم بوده است و در پرونده های مطبوعاتی اکثر روزنامه هایی که صفحه زنان داشته و یا به مسایل زنان توجه خاصی داشتند، این دست شکایت ها دیده می شود.

- گفتند از روزنامه شکایت شده...
- خوب؟
- سه تا از شکایت ها از صفحه زنان بوده است.
- ای بابا! این همه هم که احتیاط می کنید.
- آره! اما باز هم حساس هستند.

« گزارشی را درباره کمپین یک میلیون امضا کار کردیم. برای اینکه گرفتار سانسور نشود، خودمان به سراغ مخالفان طرح از جمله خانم مریم بهروزی رفتیم و با آنها هم گفتگو کردیم تا تندی و تیزی موضوع را خودمان صیقل داده باشیم. با کمال تعجب دیدیم بعد از اینکه کلی از گزارش پس و پیش و حذف شد، در لحظه آخر کل مطلب را از صفحه بیرون کشیدند و گفتند چاپ این گزارش برای روزنامه مشکل ساز می شود.» این بخشی از گفته های «شبنم رحمتی»، روزنامه نگار حوزه اجتماعی است که معتقد است حذف این گزارش، در دایره همان قانون های نانوشته ای است که گاه تلفنی ابلاغ می شود و موجب حذف مطلبی می شود.

داستان قوانین نانوشته نیز از جنس عرف های مرسوم است که پر قدرت تر از هر سند مکتوبی وارد عمل می شوند و مانع جریان آزاد اطلاعات و اسباب سرکوب هستند. « فریده غائب» ، روزنامه نگار حوزه اجتماعی و صفحه زنان روزنامه «سرمایه» کمپین های فعال حوزه زنان را یکی از خط قرمزهای پررنگ حاکم بر پوشش رسانه ای توصیف می کند، او از گستردگی خطوط قرمز می گوید که به سطح واژه نیز رسیده است.

- چرا انقدر عصبانی هستی؟
- رفته بودم صفحه ببندم.
- خوب؟
- گفتند از بالا بخش نامه شده است که حق ندارید واژه فمینیسم را در تیتر و سو تیتر استفاده کنید.
- چی؟ جدی می گویی؟

« آیین نامه داریم که از واژه فمینیسم استفاده نشود؛ حق نداریم از خشونت علیه زنان در ایران بنویسیم. می توانیم از تجربه دیگر کشورها مثل عراق در مورد خشونت علیه زنان بنویسیم، چون آمریکا به عراق حمله کرده است و شرایط عراق بدتر شده است، پس می شود از خشونت علیه زنان در عراق گفت!» فریده غائب از راه های میان بر نیز می گوید:« سعی کردیم مطالبات حقوقی زنان را حتما مطرح کنیم. برای مثال بحث برابری دیه یا ارث را از زبان آیت الله بجنوردی و آیت الله صانعی مطرح کردیم تا به این ترتیب لااقل مطالبات کمپین را در روزنامه منعکس کرده باشیم.»

***

- این فقط خبر دو سه سطری سمینار کمپین بود. این که دیگر فقط سمینار خشک و خالی است، نه تجمع. چرا در روزنامه خبرش را کار نکردید؟

- گفتند این هابرانداز هستند و این سمینارها در راستای اهداف براندازانه بیگانه است

- بیگانه؟!! یک عده فعال اجتماعی صلح طلب شناخته شده معلوم بیگانه هستند؟

« این سالها در تحلیل ها زیاد می شنویم که اگر قرار باشد در ایران تغییری رخ دهد، دو قشر هستند که توان ایجاد تغییر را دارند: جوانان و زنان.» شبنم رحمتی از قانون نانوشته دیگری نیز می گوید:« فعالیت ان جی اوهای زنان، جوانان و محیط زیست نباید خیلی پوشش داده شود.»

می گویند نهادهای غیردولتی پل میان دولت و مردم هستند، از نهادهای غیردولتی به عنوان بازوی کمکی دولت ها نیز یاد می شود. سهم این پل های میان مردم و دولت در میان اخبار رسانه ای اما...

« به نظر می رسد اشخاصی که در حوزه تصمیم گیری هستند، تصویر دقیق و روشنی از ان جی اوها و نهادهای مدنی ندارند. همه را با یک چوب می رانند، کسانی که در حوزه جامعه مدنی کار می کنند در صدد گسترش آگاهی اجتماعی هستند و دولت نیز از چنین امری استقبال نمی کند.» شبنم رحمتی به این امر نیز اشاره دارد که جامعه مدنی به هرحال سعی می کند نارضایتی را میان طبقه متوسط افزایش دهد و چنین امری نیز خوشایند دولت ها نیست.

- گزارشت درباره زنانه شدن فقر صفحه اول روزنامه تیتر شده بود.
- عجب! ندیدم هنوز. جدی می گویی؟
- چرا انقدر تعجب کردی؟
- راستش خیلی کم پیش می آید زنان تیتر شوند!

« روزنامه نگاری ما حادثه محور است. روزنامه نگاران ما ترجیح می دهند به اتفاقاتی بپردازند که در لحظه ارزش خبری دارد. اصولا انگار اتفاقاتی که در بطن لایه های اجتماعی رخ می دهند و کار زیر بنایی محسوب می شوند، به چشم روزنامه نگاری ما نمی آید.» داوود پنهانی با اشاره به این موضوع که بحث مسائل زنان، بخشی از حیات اجتماعی جامعه ما است می افزاید: « این بی توجهی یا کم توجهی به فعالیت های اجتماعی مثل حوزه زنان یا محیط زیست که در ابعاد حیات اجتماعی ما تاثیری ماندگار دارند، یکی از عواملی است که اخبار زنان را محدود به اخبار حوزه دولتی می کند.»

***

نشست سراسری فعالان کمپین یک میلیون امضا، عدم اطلاع رسانی کافی، عدم دسترسی اکثریت مردم به اینترنت و وب سایت، ایمان مظفری از دو نشریه محلی گرگان می گوید که صفحه زنان دارند و فعالان کمپین در گرگان موفق شده اند با مذاکره با مسئولان این دو نشریه بحث مباحث حقوقی زنان را بی اشاره به نام کمپین در صفحات زنان مطرح کنند. صفحه زنان...

« نگاه غالب رسانه ای ما حساسیت جنسیتی ندارد. حوزه زنان هم که پر از خطوط قرمز است، به این دلیل است که شاهد حذف صفحه زنان از بسیاری روزنامه ها بودیم.» فریده غائب معتقد است با همه این ها به هرحال هنوز هم می شود در حوزه زنان و انعکاس فعالیت های جامعه مدنی کار کرد و شیوه مصداقی را پیشنهاد می دهد.

- مصاحبه ام را خواندی؟
- کجا چاپ شده بود؟
- صفحه زنان روزنامه...
- صفحه زنان؟! هممم....نگاه نمی کنم.

« من مسئول صفحه زنان روزنامه بهار بودم که سه شماره هم بیشتر دوام نیاورد. هشت مورد شکایت از روزنامه شد که سه مورد آن مربوط به صفحه زنان بود. تجربه صفحه های زنان را تجربه موفقی نمی بینم.به نظر می رسد وجود صفحه زنان برای مخاطب دافعه ایجاد می کند و بهتر است سعی کنیم مساله زنان را به همه صفحات تعمیم دهیم.» شبنم رحمتی همچنین معتقد است در برهه ای لازم بود که روزنامه ها صفحه زنان داشته باشند تا حساسیت نسبت به مساله زنان ایجاد شود، اما حالا حساسیت ایجاد شده است و بهتر است نگاه به مساله زنان را به همه صفحات روزنامه تسری دهیم.

اما داوود پنهانی معتقد است حتا پرداختن به موضوع زنان در چارچوب ایدئولوژی زن خانه دار نیز بهتر از فقدان صفحه زنان است. او می گوید: « دست به عصا راه رفتن به این معنا نیست که کلیت مساله را پاک کنیم. کسانی که دم از دیدگاه اصلاح طلبانه می زنند، اگر حوزه زنان را نادیده بگیرند میان گفتار و عملکرد خود تناقض دارند. در این سالها در صفحات زنان روزنامه ها بحث های بسیاری در حوزه اندیشه مطرح شد و من معتقدم نه تنها وجود صفحات زنان لازم است، که روزنامه ها باید سرویس زنان داشته باشند.»

***
جلسه گروه رسانه کمپین یک میلیون امضا است:

- تو با روزنامه ...صحبت کردی؟
- آره! گفتند موضوع حساسی است. برای روزنامه دردسرساز می شود و ترجیح می دهند کارش نکنن

و این دیالوگ آشنا همیشه و هر روز میان فعالان جامعه مدنی و به ویژه جنبش زنان تکرار می شود

سايت زنستان