کمیسیون زنان سازمان ملل، چهل و نهمین اجلاس خود را تحت عنوان « پکن + 10» از تاریخ 28 فوریه تا 11 مارچ 2005 در محل سازمان ملل برگزار کرد. هیئت های نمایندگی کشورهای عضو سازمان ملل در این همایش شرکت جستند تا هدف هائی را که کنفرانس جهانی زنان در پکن، در سال 1995در 12 حوزه به تصویب رسانده بود مرور کنند و کارنامة حکومت ها را در زمینة تحقق برابری جنسیتی مورد بررسی قرار دهند. کشورهای عضو سازمان ملل در سال 2005 با امضای یک سند 131 صفحه ای به نام « برنامة عمل»، متعهد شدند تا اقدامات مشخص و قابل سنجشی را در زمینة بهبود موقعیت اقتصادی، و حضور سیاسی، فرهنگی و بهداشتی زنان انجام دهند.
در این همایش بیش از 3500 زن و تعدادی مرد، از یک طیف سنّی وسیع از 130 کشور جهان از آسیا، آفریقا، آمریکای لاتین و اروپا، به نمایندگی از فرهنگ های مختلف شرکت جستند. فعالان دفاع از حقوق زنان، فمینیست ها، زنان سیاستمدار و سیاستگزار، نمایندگان سازمان های غیر دولتی و زنان بومی کشورهای مختلف در این همایش شرکت داشتند.
بیش از 2500 نفر از شرکت کنندگان در این اجلاس، به نمایندگی از سازمان های غیر دولتی و حدود 800 نفر نیز به عنوان عضو هیئت های نمایندگان رسمی 165 کشور از میان 191 کشور عضو سازمان ملل و چند صد نفر هم از تشکیلات وابسته به سازمان ملل در این همایش شرکت جسته بودند.
هدف این همایش
کنفر انس دو هفته ای «پکن + 10» با نیت ارزیابی پیشرفتهای حاصله از اجرای رهنمودهای مندرج در سند نهایی کنفرانس پکن برگذار گردید. در چهارمین کنفرانس جهانی زنان در پکن، 189 کشور شرکت جستند و سند نهایی این کنفرانس مشروح ترین و به عبارتی پیشرفته ترین سند تهیه شده در سطح جهان، در زمینه چالش های زنان می باشد.
این سند مسائل و مشکلات زنان را برای دستیابی به برابری جنسیتی در 12 حوزه مورد بررسی قرار میدهد . این 12 حوزه، مواردی را از قبیل حقوق بشر، فقر، آموزش ، خشونت ، بهداشت ، رسانه های گروهی ، دختران خرد سال، شرکت زنان در سیاست و مراجع تصمیم گیری مورد بررسی قرار میدهد و در هر مورد بطور مشخص دولتها را موظف می گرداند تا اقدامات مشخصی برای زدودن نابرابری ها انجام دهند.
این کنفرانس با هیاهو و نگرانی زیادی نسبت به نقش ناسالم و باز دارنده هیئت نمایندگی امریکا، که عمدتا از زنان طرفدار حزب جمهوری خواه و کابینه بوش تشکیل شده و پیشینه و سابقه آنها نیز در دفاع از زنان شناخته نبود، آغاز به کار کرد.
جوّ غالب بر کنفرانس آن بود که در حین ارزیابی وبازنگری سند نهایی کنفرانس پکن ، بخشی از متن آن را که به حقوق زنان و مسئله اختیار و انتخاب زن در مورد بارداری وکنترل موالید مربوط می شود ( که شامل سقط جنین نیز میگردد )، باید ترمیم شود. در سند نهایی کنفرانس پکن، این موارد به طور کلی جزء حوزه بهداشت و سلامت زنان آمده بود. منظور از این تغییر و ترمیم این بود که هیچ شبهه ای در این مورد باقی نماند که یک سند جهانی، مسئله سقط جنین را بطور تلویحی مورد پذیرش قرار داده است. اعتراض هیئت نمایندگی امریکا هیاهوی کاذبی پیرامون این مسئله ایجاد نمود، و هیئت نمایندگی کشور های مختلف را به دفاع از دست آورد های کنفرانس پکن وادار کرد.
کاتا پولیت Katha Pollitt نویسنده مجله Nation نوشت: " این هیاهو وقت با ارزش هزاران نماینده را که می توانستند در این همایش به مسائل مهمی همچون آموزش ، مرگ و میر ناشی از بارداری ، ایدز و تشویق حضور زنان در دولت بپردازند تلف کرد . " او در ادامه نوشت که کابینه بوش بار دیگر کشور امریکا و " مواضع رسمی این کشور را فدای رضایت دست راستی ها ی مسیحی کرد. ( Nation – March 3, 2005-08-2 )
این کنفرانس در بحث های مختلف، در زمینه خشونت علیه زنان ، نابرابری های موجود جنسیتی ، آموزش در زمینه پیشگیری از بیماری ایدز ، حق تملک و ارٍث ، مرگ و میر ناشی از زایمان ، تجاوز جنسی شوهران به همسران خود ، مشکل پناهندگان ، سقط جنین و مسئله قاچاق زنان و دختران ابراز نگرانی کرد.
اجلاس 49 سازمان ملل در واقع به عنوان مکمل و در راستای " اهداف توسعه هزاره سوم " سازمان ملل MDG به کار خود ادامه داد.
یکی از اهداف توسعه هزاره سوم این است که فقر را در سطح جهانی پنجاه در صد کاهش دهد. این امر مستقیماٌ با مسئله زنان ارتباط دارد زیرا دو سوم فقرای جهان را زنان تشکیل می دهند.
از بین بردن قوانین تبعیض آمیز علیه زنان ، امکان دست یابی برابر دختران و پسران به آموزش ابتدائی ، تشویق برابری جنسیتی ، کاهش مرگ و میر نوزادان به میزان 76% و کاهش مرگ و میر ناشی از زایمان و بارداری تا 75% ، بهبود وضعیت بهداشت زنان و جلوگیری از اشاعه ایدز نیز از مواردی است که جزء اهداف توسعه هزاره سوم سازمان ملل مطرح شده است .
سخنرانی افتتاحیه
توسط دبیر اول سازمان ملل
کوفی عنان در این سخنرانی با اشاره به دستاوردهای دهه گذشته، بر لزوم پیشرفتهای بیشتر نیز تاکید کرد. وی خطاب به نمایندگان گفت: " پس از کنفرانس پکن در سال 1995 بسیاری از حکومت ها پذیرفتند برابری جنسیتی نقشی کلیدی در توسعه و رشد یک ملت داشته است . از زمانی که بنیان گذاران سازمان ملل در صفحه اول منشور این سازمان، حقوق برابر زن ومرد را تاکید کردند شصت سال می گذرد. اما تنها ده سال پیش بود که جنبشی صورت گرفت و جهان این امر را به رسمیت شناخت که برابری جنسیتی عامل کلیدی در امر صلح و توسعه می باشد." وی سپس از چالش هایی که در خلال دهه گذشته عظیم تر شده ابراز نگرانی کرد و به مسئله رشد سرسام آور ایدز در میان زنان و به ویژه دختران جوان و رشد قاچاق و اسارت جنسی زنان اشاره نمود و اضافه کرد که "ما باید این سنت تاریخی را که در اغلب جوامع زنان را در موقعیت نامناسبی قرار میدهد کنار گذاشته و اقدامات مشخص و هدفمندی را در این زمینه ها انجام دهیم ."
قاچاق زنان، اسارت جنسی و مسئله رشد ایدز، آرزوها و آمال زنان را برای برابری بطور جدی به مخاطره می اندازد. کوفی عنان سپس از امر "سرمایه گذاری " منابع و نیروها در زمینه هائی که بتواند در کیفیت زندگی زنان و دختران تاثیر گذار باشد سخن گفت .
رشد آموزش متوسطه در حدی که بتواند در تصمیم گیری دختران در زمینه عدم پذیرش ازدواج های اجباری و ازدواج در سنین پائین تأثیر گذار باشد، برحق انتخاب و کنترل زنان در زمینة تولید مثل و بارداری تأکید ورزد و از مرگ و میر متجاوز از 500 هزار زن به علت بیماریهای مربوط به زنان و زایمان جلوگیری کند نیز مورد نظر است. همچنین مشخص شد که زدودن نابرابری های جنسیتی در زمینه اشتغال ، افزایش حضور زنان در پارلمان های جهان و ارگان های محلی حکومت، و زدودن هرگونه خشونتی علیه زنان، راهگشای امر برابری جنسیتی زنان می باشد .
در نخستین شب این کنفرانس ایو انسلر Eve Ensler یک کارزار تبلیغاتی را تحت عنوان V-Day آغاز نمود که موضوع کنفرانس را در مورد بی عدالتی های مربوط به تجاوز و خشونت های جنسی پیش میبرد . این مضمون به ویژه برای همبستگی با دویست هزار زن کره ای که تحت عنوان Comfort Women در خلال جنگ جهانی دوم اجباراٌ به اسارت جنسی درآمده بودند، انتخاب شده بود.
مصاحبه مطبوعاتی این اجلاس با حضور خانم Meryle Streep هنرپیشه سینما که از طرف سازمان مترقی دفاع از حقوق انسانی زنان به نام “Equality Now” در این کنفرانس شرکت کرده بود، صورت گرفت. وی صراحتاٌ اعلام داشت که حضور وی در این کنفرانس مطبوعاتی به هیچ وجه جنبه نمایشی ندارد بلکه به این سبب است که مادر بزرگ وی که سه فرزند را پرورش داد و با هوش ترین فردی بود که او می شناسد، در دوران زندگی اش هرگز حق رای دادن نداشت .
دزموند توتو Desmund Tutu در سخنرانی خود به مناسبت روز جهانی زن اظهار داشت که هزاران گروه در سراسر جهان این روز را جشن میگیرند وسازمان ملل نیز آن را به رسمیت می شناسد. این روز همچنین در بسیاری از کشورهای جهان تعطیل رسمی به شمار می آید. در این روز میلیونها زن که به خاطر قومیت ، زبان، فرهنگ ، اقتصاد و تفاوت های سیاسی ازهم جدا شده و نقطه نظر های متفاوتی دارند، متحد و همصدا برای برابری ، عدالت ، صلح و توسعه مبارزه می کنند. وی سپس به نقش زنانی که در تاریخ برای حق رای ، برابری شخصی ، حضور در دستگاه دولت ، آموزش و دستیابی به منابع ملی مبارزه کرده اند اشاره نمود و ادامه داد که سنت های مبارزاتی زنان ریشه های تاریخی داشته و به عنوان مثال در یونان قدیم Lysistrata زنان را تشویق کرد تا با خودداری از هماغوشی با شوهرانشان، خواهان پایان بخشیدن به جنگ شوند. زنان پاریسی نیز در انقلاب فرانسه با راهپیمائی در ورسای و دادن شعار « آزادی، برابری و برادری» خواهان برخورداری از حق رأی شدند. در امریکا برای اولین بار در 28 فوریه 1909 چنین مقاومتی در نیویورک صورت گرفت و به سراسر جهان اشاعه یافت و در تکامل خود به روز جهانی زن تبدیل شد.
از دیگر سخنرانی های قابل توجه، سخنرانی برندة جایزة صلح 2004 Wangari Moathai بود که به سبب کوشش های پیگیرش در زمینة بهبود محیط زیست به دریافت این جایزه نائل شده بود.
وی با اشاره به اینکه اعطای جایزة صلح به او در سال 2004 یکی از دستاوردهای ارزنده برای زنان سراسر جهان می باشد، خاطر نشان کرد که باید با فقر مبارزه نمود و زنان باید پرچمدار اعمال فشار به سازمان های بین المللی از جمله بانک جهانی و صندوق بین المللی پول باشند تا بدهی های سنگین کشورهای فقیر بخشیده شود. زیرا این بدهی ها و بهره های بالای آنها هزینه ای برای دولتها محسوب می گردد که فشار آن به طور مستقیم بر زنان وارد آمده و فقر را هرچه بیشتر زنانه می کند. از جمله موارد دیگری که به نظر ایشان باید با آن مبارزه شود مناسبات «بازار آزاد» و نتایج مترتب بر آن، و جنگ و تصادمات محلی می باشد.
Rigobert Menchu برندة جایزة صلح سال 1992 که یکی از مدافعان بین المللی حقوق زنان بومی است در سخنرانی خود گفت: " زنان «چراغ خطر» سیستم های نژاد پرستی، تبعیض و انحصاری کردن، و فقدان فرصت های اقتصادی می باشند." زیرا از آنجا که زنان محروم بومی از تبعیض نژادی و تبعیض جنسی، هر دو، رنج می برند کمتر قدرت داشته و بیشتر از دیگران صدمه می بینند.
" این ما هستیم که باید نهایتاٌ به حکومت های خود بقبولانیم که زنان باید از فضائی برابر بهره گرفته و فرصت هائی به آنان داده شود که از پتانسیل خود به طور کامل بهره گیرند. شرکت زنان در فرایندهای تصمیم گیری "هدیة" مردان به زنان نیست بلکه حق عادلانة آنان است.
Helvi Spilia 89 ساله که نخستین دبیر کنفرانس جهانی زنان در سال 1975 در مکزیکو سیتی بود در پیام خود که از طریق ویدیو از فنلاند پخش شد گفت: " زنان اقدامات شایانی برای رفع نابرابری های جنسیتی انجام داده اند اما به اندازة کافی برای توسعة صلح کوشش نکرده اند."
Gertrude Mongella دبیر کنفرانس جهانی زنان در پکن که در حال حاضر رئیس پارلمان پان – آفریقا است یادآوری کرد که در سخنرانی پایانی خود در پکن گفته بود که " انقلابی آغاز شده که راه برگشت ندارد." و در این کنفرانس که ده سال بعد از کنفرانس پکن تشکیل شد اظهار داشت: " امروزه زنان بیشتر در صحنه هستند و برابری جنسیتی به مفهومی تبدیل شده که موثر و دارای عملکرد است ... دوران ما شتاب نوینی ایجاد کرده تا سایر موانع را هم از میان برداریم. ما در مسیر انقلابمان گام بر می داریم و هیچ راه بازگشتی وجود ندارد."
خلاصه ای از دستاوردهای این کنفرانس
1 - تأکید بر موارد قید شده در سند نهائی کنفرانس
2 - تصویب 6 قطنامة جدید در موارد ذیل:
* نهادینه کردن نگرش جنسیتی در برنامه ها و سیاست های ملی و بین المللی
* در نظر گرفتن حساسیت های جنسیتی در زمینة کمکهای انسان دوستانه به ویژه در مورد سونامی.
* مسئلة قاچاق زنان و دختران
* پیشرفتهای اقتصادی زنان
* انتصاب گزارشگر ویژة تبعیض علیه زنان در سازمان ملل
همچنین موضوعات زیر به عنوان مسائل بسیار مهم و اضطراری مورد توجه قرار گرفت:
1 – میزان تکان دهندة شیوع HIV/Aids بین زنان و دختران.
2 – پشتیبانی از موسسة بین المللی تحقیق و آموزش برای پیشرفت زنان International Research & Training Institute for the Advancement of Woman (INSTRAW)
3 – شرایط زنان و دختران در افغانستان
4 – وضعیت زنان فلسطینی و کمک به آنها.
رئیس کنفرانس خانم Kyung-wha Kang در خاتمه گفت: " ما گرد هم آمده ایم تا به طور روشن و صریح و بدون هیچگونه قید و شرطی، سند نهائی کنفرانس پکن را مورد تأیید قرار داده و به خود توان و انرژی ببخشیم تا آنچه را در این سند آمده است متحقق کنیم. ما همچنان استوار گام بر می داریم تا این تعهدات به طور کامل و سریع عملی شوند."
میز گرد روز جهانی زن
دكتر نفيس صديق كه مشاور مخصوص دبير اول سازمان ملل در حوزة آسيا مي باشد در اين ميز گرد‏ در مورد Hiv/Aids گفت که حكومتها بيش از 900 بيليون دلار صرف مخارج نظامي مي كنند در حاليكه ثروتمند ترين كشورهاي جهان فقط 70 ميليون دلار در زمينة كمكهاي مربوط به كشورهاي فقير اختصاص مي دهند و تنها 3 بيليون دلار در جهان صرف برنامه هاي ايجاد برابري جنسيتي مي شود. كداميك از اين سرمايه گذاري ها بيشتر به امنيت جهان كمك مي كند؟ 3 بيليون سرمايه گذاري براي ايجاد برابري جنسيتي يا 900 بيليون دلار هزينة نظامي؟
زمان آن فرا رسيده است كه رهبران سياسي به سخن گفتن در بارة “صلح” پايان داده و دست به عمل بزنند. در حال حاضر امنيت جهان به عمل نياز دارد و اين عمل بايد در سازمان ملل انجام گيرد.
وي اشاره كرد كه زنان بخش مهمي از جامعه مدني را تشكيل مي دهند و بايد بر سر ميز مذاكرات صلح و در مراكز تصميم گيري شركت داشته باشند. در غير اينصورت چگونه مي توانند يك عامل تغيير باشند؟
راشل مايانجا Rachel Mayanja يكي ديگر از شركت كنندگان در ميز گرد زنان گفت : “ كاري كه در مقابل داريم از كاري كه در دهة پيش با آن روبرو بوديم آسان تر نيست. زدودن فقر و بيماري همانقدر مهم است كه مقابله با شبكة جنايتكاراني كه درگير قاچاق زنان و دختران هستند.”
موضوعات ويژة مورد بحث كنفرانس
دبیر اول UNIFEMگزارش داد كه در جهان از هر سه زن يكي مورد ضرب و شتم قرار مي گيرد، مجبور به برقراري روابط جنسي ميگردد و يا در طول زندگي اش مورد اذيت و آزار واقع مي شود. بسياري از اين موارد گزارش داده نمي شود. مفهوم خشونت شامل تجاوز جنسي در دوران جنگ، قاچاق زنان و دختران و فروش آنها به شبكه هاي فحشا، مثله كردن زنان، قتل زنان به خاطر عدم پرداخت پولي كه بايد به خانوادة شوهر داده شود، اسيد پاشي به زنان قتل هاي ناموسي كه در كشورهاي مسلمان رواج دارد ومواردي از اين قبيل میشود.
گزارش بانك جهاني نشان ميدهد كه آمار قربانيان خشونت عليه زنان ا از نظر ابعاد و عمق آن، از مجموع قربانيان سرطان، تصادفات رانندگي و مالاريا بیشتر است..
قاچاق زنان
هرساله حداقل هفت‌صد هزار نفر كه اغلب زن وكودك هستند به طور غيرقاتوني از مرزهاي بين المللي عبور داده مي شوند. قطعنامه اي از طرف آمريكا به كنفرانس ارائه شد كه كلية اشكال استثمار جنسي و استفاده جنسي از زنان را براي كسب درآمد محكوم كرده و از دولتها خواسته است تا قوانيني براي كنترل شبكه هاي بين المللي قاچاق زنان وكودكان وضع نموده و مجازاتهاي سنگيني براي اين قاچاقچيان مقرر كنند.
نهادينه كردن نگاه جنسيتي در برنامه ها و سياستهاي ملي و بين المللي
کمیسیون زنان كنفرانس خواهان وجود حساسيت هاي جنسيتي در كمكهاي انساندوستانه اي ميگرديد كه پس از وقوع بلاياي صبيعي به مناطق آسيب زده گسيل ميگردد.
فاجعة سونامي كه در 12 كشور آسياي جنوب شرقي آسياي جنوبي و آفريقاي شرقي منجر به از دست رفتن جان 220000 تن شد بيش از 6/1 ميليون نفر را بي خانمان كرد. از اين تعداد 500000 تن زن بودند.
در اين اجلاس اين مسئله مطرح شد كه كمكهاي ارسالي بايد به نحو برابر صرف بهبود شرايط زنان ومردان شده و مشكلات خاص زنان بايد مورد توجه خاص قرار گيرد. اين مشكلات به صورت زير مشخص شد:
1 – تعداد زناني كه در فاجعة سونامي جان خود را از دست دادند بيش از مردان بود.
اين امر به دليل باورهاي مذهبي، دست و پا گير بودن لباس زنان، و امتناع آنان از بيرون آوردن لباس هاي خود به علت همين باورها و سنت هاي مذهبي بود. موي بلند زنان نيز به هنگام انجام عمليات نجات سبب آسيب پذيري بيشتر آنها شد.
2 – فاجعة سونامي روز يكشنبه اتفاق افتاد و زنان در منزل و بيشتر مردان مشغول ماهيگيري بودند.
3 – توانائي نجات مردان به خاطر تسلط آنها بر دويدن و شنا، بيشتر بود.
4 – در ميان افرادي كه بي خانمان شدند 150000 زن باردار وجود داشت كه بيشترين آسيب را ديدند. زايمان و نگهداري از نوزاد در شرايط اضطراري پس از سونامي از نظر روحي براي آنان بسيار مشكل بوده است.
5 – سونامي نابرابري هاي جنسيتي را در جوامع آسيب ديده تشديد كرده و باعث افزايش فقر گرسنگي و عدم بهداشت زنان وكودكان شد.
6 – بسيار از زناني كه پس فاجعة سونامي يكشبه مسئوليت خانواده به گردنشان افتاد از مهارت و آموزش اقتصادي لازم براي اين كار برخوردار نبودند. سوداگران بين المللي و قاچاقچيان و كساني كه در كار اسارت جنسي زنان و دختران مشغولند از اين امر سوء استفاده كردند.
7 – زنان كارگر مهاجر از جمله در جنوب تايلند نيز از كساني بودند كه سلامت و زندگي آنها آسيب ديد.
گروه هاي طرفدار حقوق انساني زنان خواهان يك دگرگوني كيفي در تفكر و عمل گروه ها و سازمانهاي بين المللي هستند و بر اين امر تأكيد دارند كه اين كمكها بايد در چارچوب حقوق بشر صورت گرفته و از حساسيت هاي جنسيتي برخوردار باشد.
پيشرفت اقتصادي زنان
سازمان ملل در اين قطنامه از كشورهاي عضو خواسته است تا موانع پيشرفتهاي اقتصادي زنان را از ميان بردارند و موانع اقتصادي را زدوده و امكان دستيابي برابر زنان را به منابع اقتصادي فراهم آورند. تشويق زنان به ايجاد موسسات اقتصادي كوچك،‏ ‏رفع نابرابري هاي شغلي، دستيابي به منابع مالي، از جمله وامهاي كوتاه مدت و دراز مدت، از مواردي است كه راه را براي پيشرفتهاي اقتصادي زنان مي گشايد.
زنان بومي
نمایندة جامعة زنان بومي كه يكي از فعالان حقوق بشر در گواتمالا و برندة جايزة صلح مي باشد اشاره كرد كه نيازها و خواست هاي زنان بومي حتي در قطعنامة نهائي كنفرانس پكن نيز مطرح نشده و اين امر حاكي از كم توجهي جامعة جهاني به چالش هاي اين زنان است.
زنان بومي در ابعادي بسيار گسترده تر از زنان غیر بومي كشور خود مورد خشونت واقع مي شوند و نه تنها مورد تبعيضات جنسي بلكه مورد تبعيضات نژادي نيز قرار ميگيرند. از جمله به تجاوز سربازان انگليسي به 1600 زن در شمال كنيا اشاره شد. هم اكنون يك موسسة حقوقي در لندن مشغول تهية يك پروندة قانوني است تا در اين مورد از دولت انگلستان شكايت كند.
اين زنان کنبائی متعاقب اين تجاوزات، به علت ايجاد شرمساري براي خانواده، بدست شوهرانشان نيز مورد اذيت و آزار قرار گرفتند و بسياري از آنها كشته شدند. در گواتمالا هم وضعيت مشابهي وجود دارد و هر ساله حدود 600 زن بومي مورد تجاوز جنسي سربازان و كشاورزان محلي قرار ميگيرند و پس از آن نيز با روسپي قلمداد كردن آنها، بار منفي روحي بزرگي بر دوش آنها گذارده مي شود.
در كانادا نيز زنان بومي گروه سني 44 – 25 سال پنج بار بيش از زنان غير بومي همين گروه سني در معرض خطر آسيب جاني ناشي از خشونت هستند.
نقش AIDS/HIV در مشكلات زنان و دختران
دبير اول سازمان ملل آماري در اين زمينه ارائه كرد كه نشان ميداد نیمی از 37 ميليون بيمار مبنلا به ايدز در سطح جهان زن هستند. امروزه مناسبات جنسي زنان با شوهرانشان به عامل اصلي گسترش اين بيماري تبديل شده است. بيشتر زنان مبتلا به ايدز در گروه سني 24 – 15 سال قرار دارند و ميزان رشد اين بيماري در گروه سني 19 – 15 سال در ميان دختران پنج برابر بيش از پسران است.
از جمله نكات ديگري كه در اين كنفرانس مطرح شد مسئلة نقش مردان و زباني كه در رابطه با زنان به كار ميگيرند و تأثير آن در ايجاد تبعيض عليه زنان بود. كمك به زنان فلسطيني نيز از مسائل مهم ديگري بود كه در كنفرانس مطرح شد و نمايندة كشور جامائيكا به نمايندگي از 77 كشور در حال توسعه و چين، قطعنامه اي ارائه كرد و خواستار حمايت هاي همه جانبه از خواسته هاي زنان فلسطيني و زدودن اثرات مخرب جنگ شد.
بحث هاي جنجالي و موارد اختلاف
زنان فعال شركت كننده در كنفرانس سازمان ملل در اين مورد كه چرا زنان بيشتري در کادر رهبري سازمان ملل وجود ندارند از كوفي عنان انتقاد كردند و از اينكه از 60 نمايندة انتصابي و ويژة او تنها 4 نفر زن هستند ابراز نگراني و نارضایتی نمودند.
آمريكا نیز بت ارائة قطعنامه اي، خواستار تعديل زبان به كار گرفته شده در سند نهائي كنفرانس پکن در زمينة بهداشت و كنترل زنان بر سكسوآليتة خود شد. اين قطعنامه با فضاحت زيادي توسط نمايندگان اين كشور پس گرفته شد. جالب توجه است كه فقط كوستاريكا، قطر، مصر، نيكاراگوئه، پاناما و واتيكان از اين قطعنامه پشتيباني كرده بودند. نمايندة واتيكان گفت سند نهائي كنفرانس پكن به طور تلويحي سقط جنين را مجاز شمرده و اهميت ” نقش مادري” را به اندازة كافي مورد تإكيد قرار نداده است.
همچنين از روشهاي دولتهاي سرمايه داري كه مستوليت هاي دولت را هر روز بيشتر بر دوش خانواده گذارده و از صرف هزينه در زمينة ايجاد مهد كودك و نگاهداري از افراد مسن جامعه طفره مي رود انتقاد شد. در اين دولت ها مسئوليت هاي فوق مستقيما بر دوش زنان گذاشته شده كه در عين حال به علت جهاني شدن سرمايه و نيروي كار ارزان، بيش از هر زمان ديگري در بازار كار بوده و مورد استثمار اقتصادي قرار ميگيرند.
همچنين نمايندگان آمريكا بحث غيرقانوني كردن روسپيگري را در سطح جهان مطرح كرده و اظهار داشتند كه اين كار از اشاعة قاچاق زنان و دختران و ” توریسم جنسي ” جلوگيري خواهد كرد. بسياري از كشورها با اين طرح مخالفت كرده و معتقد بودند كه غير قانوني كردن روسپيگري، آنرا از عيان به خفا كشيده و امكانات دستيابي زنان به درمان، بهداشت و حمايت هاي قانوني از آنان را درمواردی که موردخشونت قرار میگیرند محدود ميكند.
ايران و سودان صريحاً با طرح برابري حقوق زن و مرد در زمينة ارث و مالكيت مخالفت كرده و اظهار داشتند كه هيچگونه طرح و قطعنامه اي را در اين زمينه نخواهند پذيرفت. به زعم اين نمايندگان، اسلام خواهان ” عدالت ” و نه ” برابري ” بين زن و مرد است و عدالت، را مستوليتهاي اقتصادي كه در جوامع پدرسالارانه بر دوش مردان قرار دارد تعریف میکند.
نگاهي به آمار رشد تعداد خانواده هائي كه در ايران وجهان تحت سرپرستي زنان اداره مي‌شوند كافي است تا بي‌مورد بودن اين استدلال را در هزارة سوم آشكار تر كند.
سرنوشت پنجمين كنفرانس زنان.
آيا كنفرانس ديگري برگزار خواهد شد؟
در سال 2003 سازمان ملل پرسشنامه اي را به كلية سازمانهاي غير دولتي ” مشاور ” كميسيون وضعيت زنان سازمان ملل ارسال داشت و از آنها در زمينة برگزاري پنجمين كنفرانس جهاني زن نظرخواهي كرد. بر اساس اين نظر خواهي و به همان شيوه اي كه براي ایجاد زمینه جهت فرموله كردن مباحث جهاني زن در كنفرانس پكن در سال 1995 به كار گرفته شده بود، كنفرانس هاي منطقه اي در آسيا، آمريكاي لاتين و آفريقا برگزار شد. اين سلسله كنفرانس ها كه گزارش كنفرانس تايلند آن ( كه براي كشورهاي منطقة آسيا برگزار شد ) در شمارة گذشتة مجلة آرش به چاپ رسيد نشان میداد که هیجان زیادی در زمينة برگزاری پنجمين کنفرانس زنان که احتمالا قرار بود در برزیل برگزار شود، وجود دارد. ولی در شرایط پس از حادثة 11 سپتامبر 2001 که شاهد هر چه بيشتر رشد نئولیبرالیسم و بنیادگرای مذهبی هستیم، و جهانیان به گروگان گرفته شده اند، اجتماع احتمالا بیش از 120000 زن در برزیل نمی توانست مایة نگرانی نباشد.
از سوی دیگر بررسی «اهداف توسعة هزارة سوم» در سال 2005 و برگزاری پنجمین کنفرانس زنان در همین سال می توانست بر فصل مشترک این دو کنفرانس در زمینة مسائل زنان تأکید کند.
واقعیت این است که جهانِ پس از 11 سپتامبر، جهانی است که در آن حقوق و آزادی های فردی هر روز بیش از روز پیش به مخاطره می افتد و زنان که نیمی از جامعة بشری را تشکیل میدهند و در موضع قدرت قرار ندارند، اثرات آنرا بیشتر احساس میکنند. فمینیست ها و فعالان حقوق انسانی زنان نمی توانند دست روی دست گذاشته و در مباحث حاد جهانی چون جهانی شدن سرمایه، فقر، صلح، بهداشت و حقوق بشر نظرگاه های خود را به طور مشخص بیان نکنند.
جنبش جهانی زنان که چهار چوب آن در چهار کنفرانس جهانی طی سالهای 2005 – 1975 شکل گرفت امروزه از جایگاه ویژه ای در میان نهادهای بین المللی از جمله سازمان ملل برخوردار است. می توان و باید از این جایگاه به سود بهبود وضعیت زندگی زنان و محو تبعیضات جنسی و انسانی کردن جامعة بشری استفاده کرد. عدم برگزاری پنجمین کنفرانس زنان سازمان ملل متحد در سال 2005، خطر سست شدن این انرژی و رنگ باختن آن را در بر دارد.
جنبش جهانی زنان در فضای پس از 11 سپتامبر، نه تنها باید معطوف به حفظ دستاوردهای خود باشد بلکه همچنین باید در جهت گسترش و نهادینه شدن حقوق انسانی زنان گام بردارد.
ولی در جامعة جهانی زنان، نگاه به این واقعیت ها باعث شد که دو برخورد نسبت به برگزاری پنجمین کنفرانس زنان شكل بگيرد. اخیراٌ نظر سومی هم مطرح شده که حاکی از لزوم برگزاری این کنفرانس میباشد ولی معتقد است که شرایط فعلی جهان برای برگزاری آن آماده نیست و باید این کار را تا ایجاد شرایط مناسب به تعویق انداخت.
دلایل فعالین و فمینیستهائی که با برگزاری پنجمین کنفرانس زنان موافقند به قرار زیر است:
1 – با برگزاری این کنفرانس، مسائل زنان مورد توجه رسانه های گروهی قرار میگیرد و موضوع برابری جنسیتی در اذهان عمومی مورد تأکید قرار گرفته و می توان از این فرصت برای پیشبرد مسائل زنان بهره جست.
2 – مسائل و موضوعات مربوط به زنان بار دیگر به طور جدی در دستور کار دولتها قرار گرفته و نهادهای بین المللی مجبور به برخورد با آن میشوند.
3 – برگزاری کنفرانس فرصت و فضای نوینی برای تقویت و ایجاد انرژی سیاسی زنان فراهم میکند.
4 – فرصتهای نوینی برای تقویت همبستگی های بین المللی و تبادل تجربه و اطلاعات، گسترش شبکه های فعالیت زنان و تدوین استراتژی های نوین به وجود می آید.
5 – تجربة حضور در کنفرانس با شرکت در حدود 120000 زن، تجربه ای متحول کننده و ایده آفرین است. زنان میتوانند دستاوردهای خود را جشن گرفته و قدرت جمعی خود را به عنوان تغییر دهندة موازنة صلح و امنیت و عدالت بیشتر احساس کنند و آتش مبارزة جهانی زنان را همچنان افروخته نگاه دارند.
6 – زنان نسل های جدید و گروه های نوین زنان، حضور بیشتری در این جنبش جهانی پیدا میکنند.
7 – ارزیابی کارنامة کشورها در انجام تعهداتشان که در سند نهائی کنفرانس پکن درج شده و اعمال فشار برای انجام قطعی آنها باید به صورت مشروح تری صورت گیرد ( اغلب کشورها از جمله ایران، در خلال ده سال گذشته گامهای موثری در این زمینه برنداشته اند و فقط در طول سال قبل از برگزاری اجلاس 49 سازمان ملل به تکاپو افتادند تا سندی «وزین» به کنفرانس ارائه دهند. این سند که با چاپ و کیفیتی عالی ارائه شد، از یک محتوای جدی و موثر خالی بود. گزارش «ملی» ایران تحت عنوان «شرایط زنان در جمهوری اسلامی ایران» اقدامات جمهوری اسلامی را در دوازده حوزه ای که در کنفرانس پکن به مثابه شاخص های نابرابری زنان فرموله شده بود، توصیف میکرد و باید مفصلا راجع به آن بحث شود).
8 – باید استراتژی های نوینی برای مقابله با نیروهائی که آزادی های فردی زنان را به خطر انداخته اند و از آنان به عنوان نیروی کار ارزان بهره کشی میکنند، تدوین گردد.
دلایل فمینیستها و فعالین زنان برای عدم برگزاری پنجمین کنفرانس جهانی زنان به قرار زیر ابراز شد:
ا- نگرانی از دخالت نیروهای واپسگرا و از دست رفتن دستاوردهای کسب شده.
2 – هزینة سنگین برگزاری کنفرانس و امکان استفاده از بودجة آن در موارد موثر تر.
3 – ضرورت تمرکز انرژی زنان برای انجام تعهدات کنفرانس پکن و تحکیم مواضع کسب شده، در عوض به دست آوردن سنگرهای جدید.
4 – خستگی و فرسودگی سازمانها و گروه ها و فعالین زنان به علت شرکت در این کنفرانس ها.
5 – سند نهائی کنفرانس پکن، سند کاملی در زمینة قدرت بخشیدن به زنان به شمار میرود و در شرایط کنونی طرح مجدد این بحث به مصلحت نیست. در این زمینه می توان به قطعنامة بازدارنده و مشکل ساز امریکا اشاره کرد که قصد داشت زبان به کار گرفته شده در سند نهائی پکن را در مورد کنترل زنان بر سلامت و سکسوآلیتة خود تعدیل کند. این قطعنامه کار جدی کنفرانس را ساعتی به تأخیر انداخت.
6 – مشکلات جدی و متعددی که در زمینة ایجاد هماهنگی برای برگزاری یک کنفرانس 120000 نفره وجود دارد.
7 – تا زمانیکه سند نهائی کنفرانس پکن جامة عمل نپوشیده است نیازی به برگزاری یک کنفرانس دیگر نیست.
8 – بودجة موجود، عمدتا باید در خدمت عملی کردن اهداف کنفرانس پکن به کار گرفته شود و نه برای برگزاری یک کنفرانس جدید.
9 – مشکل تأمین بودجة سازمانهای زنان به علت عدم تمایل نیروهای بالقوة جهانی به برگزاری کنفرانس جهانی زنان. نکتة مهم این است که زنان فمینیست و فعالان حقوق انسانی زنان پاسخ های خود را در قالب چالش های کنونی فرموله کرده اند.
آنها عدالت اقتصادی و اجتماعی همة جهانیان و به ویژه زنان را در مقابل جهانی شدن سرمایه و نئولیبرالیسم مطرح کردند و در برابر بنیادگرائی و افراط گرائی در حیطة قومیت، ملیت و مذهب، بر سکولاریته و حق زنان در تعیین سرنوشت خود تأکید ورزیدند و اساسا حق زنان را در انتخاب آنچه برای سلامت روح و جسم و رشد و شکوفائی استعدادهایشان لازم است مورد تأکید قرار دادند. در برابر نظامیگری و امپریالیسم، صلح و دموکراسی را مطرح کرده و در مقابل نظام پدر شاهی و همة اشکال تفکر تعصب آمیز، حقوق انسانی و برابری را مطرح میسازند.
تنها در چارچوب این باورها و تحقق آنهاست که « ایجاد یک جهان نو امکان پذیر میگردد.»

*